تغییر چهره امنیت در خاورمیانه و تأثیر آن بر سیاست خارجی ایران

چکیده در سرآغاز هزاره ی سوم، خاورمیانه همچنان بین المللی ترین منطقه دنیاست. بررسی تحولات امنیتی در خاورمیانه، به ویژه پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و تغییر نظام امنیت بین المللی، از جمله موضوعات مهمی به شمار می رود که از وجوه و ابعاد مختلفی در ارتباط با منافع ملی ایران برخوردار است. تشدید وضعیت امنیتی در خاورمیانه در پی فروپاشی نظام دوقطبی و قرار گرفتن این منطقه به مثابه کانون معادلات امنیتی جهان _ به ویژه پس از رویداد یازده سپتامبر و سیاست های یکجانبه گرایی ایالات متحده در منطقه _ دلالت بر آن دارد که خاورمیانه به مثابه حوزه ای استراتژیک کماکان در سال های آتی خواهد بود. و اینک با شروع توفان سیاسی و قیام ها و انقلاب های مردمی جهان عرب که از شمال آفریقا تا منطقه خلیج فارس کشیده شده است و رژیم های پلیسی و دیکتاتوری یکی پس از دیگری فرو ریخته و ادامه حیات رژیم های باقی مانده را سخت دشوار کرده است. در این شرایط با توجه به تحولات جاری در محیط امنیتی خاورمیانه بخصوص مسئله ی "بیداری اسلامی " (یا به تعبیر غربی آن بهار عربی) و پیامدهای آن برای هریک از بازیگران آن محیط، هرگونه تغییر و تحول در این محیط برای همه بازیگران دارای چنان اهمیتی است که خواه ناخواه باید بدان واکنش نشان دهند.ایران نیز به عنوان یکی از بازیگران اصلی منطقه ای ازین قاعده مستثنی نیست. پژوهش حاضر (تغییر چهره امنیت در خاورمیانه و تاثیر آن بر سیاست خارجی ایران) با تمرکز بر این موضوع تلاش دارد تا چگونگی تحولات این محیط را مورد ارزیابی قرار دهد. «تحولات اخیر در خاورمیانه و شمال آفریقا (تغییر چهره امنیت در خاورمیانه) موجب تقویت رویکرد منطقه گرایانه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران می شود. بدین گونه که ایران خواهد کوشید با تقویت روابط منطقه ای خود، این تحولات را مدیریت کند و از دخالت قدرت های فرامنطقه ای جلوگیری نماید. البته موفقیت این رویکرد مستلزم همکاری دیگر بازیگران منطقه ای (ترکیه، عربستان و قطر) است» برای بررسی این فرضیه و نیز سوالات اصلی و فرعی، این پژوهش در شش فصل سازماندهی شده است. داده های ارائه شده در این راستا که با ابزارهای جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای و جستجوی اینترنتی فراهم شده و تجزیه و تحلیل آن ها به صورت تبینی-تحلیلی و توصیفی می باشد.در نهایت نشان داد که سیاست خارجی ایران به عنوان یکی از کنشگران منطقه، متأثر از محیط امنیتی منطقه خاورمیانه و تغییرات آن می باشد. و به عکس فرضیه پژوهش، اتفاقات اخیر در خاورمیانه منجر به واگرایی در سطح منطقه شد.